เสียงห้ามปรามของพ่อแม่เมื่อเห็นลูกทำกิจกรรมที่ดูน่าหวาดเสียว เช่น ปีนที่สูง วิ่งเร็วๆ หรือจับของมีคม มักเกิดจากความห่วงและกลัวว่าลูกอาจจะพลาดพลั้งบาดเจ็บ ซึ่งผลที่ตามมาคือการอดเล่นกิจกรรมนั้นไปเลย หรือต้องเล่นแต่สิ่งที่พ่อแม่กำหนดให้เท่านั้น
แน่นอนว่าความปลอดภัยต้องมาก่อน แต่สิ่งที่ไม่ควรมองข้ามเช่นกันคือประสบการณ์ชีวิตที่เด็กๆ จะได้เรียนรู้จากการเผชิญกับความท้าทายผ่านการเล่น ซึ่งเป็นประสบการณ์ที่อาจจะหาไม่ได้จากการเล่นแบบอื่นๆ เพราะไม่เพียงเพิ่มความสนุก แต่ยังเปิดโอกาสให้เกิดการเรียนรู้ทักษะชีวิตสำคัญที่ควรจะส่งเสริมตั้งแต่ยังเด็ก
● เสริมความมั่นใจและความกล้าหาญ: การได้ลองสิ่งใหม่ๆ ที่ยากหรือท้าทายช่วยให้เด็กมั่นใจและกล้าทำสิ่งต่างๆ มากขึ้น
● ฝึกทักษะการแก้ปัญหา: การเผชิญกับความท้าทายทำให้เด็กได้ฝึกคิดหาวิธีแก้ไข มีสติและตัดสินใจได้ดี เช่น หาวิธีปีนลงจากที่สูงอย่างปลอดภัย
● พัฒนาการควบคุมอารมณ์: เด็กได้เรียนรู้ที่จะจัดการกับความกลัว และค่อยๆ ฝึกความมั่นคงทางอารมณ์เมื่อต้องเจอความท้าทาย
● เรียนรู้การระวังภัย: การเผชิญสถานการณ์จริงช่วยให้เด็กได้รู้จักระมัดระวังตัว รู้จักดูแลตัวเองไม่ให้เกิดอันตราย แม้ในเวลาที่พ่อแม่ไม่ได้อยู่ใกล้ๆ
● เสริมทักษะการปรับตัวและยืดหยุ่น: การเล่นเสี่ยงช่วยให้เด็กได้เรียนรู้ที่จะปรับตัวกับสถานการณ์ต่างๆ หรือสถานการณ์ที่ไม่คาดคิดซึ่งเป็นทักษะที่มีประโยชน์มากเมื่อต้องเผชิญกับความท้าทายและความเปลี่ยนแปลงของโลกในอนาคต
ลองเปิดใจให้ลูกได้เล่นเสี่ยงแบบปลอดภัย
การเล่นอะไรที่ดูเสี่ยง (Risky Play) ไม่ใช่การปล่อยให้เล่นอันตรายโดยไร้ขอบเขต แต่เป็นการให้พวกเขามีโอกาสทดลองและเรียนรู้จากสถานการณ์ที่ท้าทาย ได้ลองทำสิ่งใหม่ๆ ที่น่าตื่นเต้น ได้ลุ้นกับผลลัพธ์ที่ไม่แน่นอน โดยพ่อแม่ยังคงคอยดูแลอยู่ใกล้ๆ แต่เปลี่ยนจาก “ส่งเสียงห้าม” เป็น “ช่วยสนับสนุน” และเปลี่ยนจาก “คิดแทนให้” เป็น “ให้ลูกคิดตัดสินใจเอง”
บทบาทพ่อแม่: คอยสังเกตและสนับสนุน
ชวนพ่อแม่เปลี่ยนบทบาทมาเป็นฝ่ายสนับสนุนให้ลูกได้เล่นเสี่ยงในขอบเขตที่ปลอดภัย คอยอยู่ใกล้ๆ แต่ไม่เข้าไปควบคุมทุกการเคลื่อนไหว ใช้สายตาของผู้ใหญ่ช่วยประเมินความเสี่ยง โดยต้องเชื่อมั่นในสายตาของลูกที่จะตัดสินใจ ซึ่งควรมีการกำหนดข้อตกลงร่วมกันกับเด็กก่อนที่จะเล่นด้วย เช่น เล่นได้ในขอบเขตพื้นที่นี้เท่านั้น หรือห้ามเล่นเกินกว่าแบบนี้เพราะอันตรายเกินไป
สิ่งที่พ่อแม่ช่วยสนับสนุนได้
● เตรียมพื้นที่ปลอดภัย เพื่อจะได้ปล่อย: จัดมุมเล่นอิสระในบ้านที่ปลอดภัย หรือพาไปสถานที่ที่เราพร้อมจะปล่อยให้ลูกเล่นได้ เช่น ถ้าลูกอยากวิ่งเร็วๆ ก็พาไปสนามหญ้ากว้าง แม้จะล้มบ้างแต่ก็ไม่ได้เป็นอันตราย
● กระตุ้นความเสี่ยงตามวัยและความสามารถ: ลองปล่อยให้ลูกได้เล่นที่มีความท้าทายความยากเหมาะกับวัยและความสามารถของเขา ซึ่งเด็กแต่ละคนมีประสบการณ์ชีวิตและการรับมือไม่เหมือนกัน แต่พ่อแม่คือคนใกล้ชิดที่รู้จักลูกดีที่สุด เริ่มต้นจากปล่อยให้เล่นอะไรที่มีความเสี่ยงน้อยก่อนแล้วค่อยเพิ่มระดับความท้าทายตามวัยและพัฒนาการของลูก เช่น เพิ่มความสูงที่จะให้เขาขึ้น เพิ่มความห่างขึ้นที่จะให้เขาก้าว
● ก่อนห้ามลูก ให้ห้ามตัวเองก่อน: เปิดโอกาสให้ลูกได้เผชิญกับความท้าทายด้วยตัวเอง พ่อแม่ควรรอดูแบบไม่รีบเข้าไปช่วยทันที เช่น ถ้าเห็นลูกกำลังจะปีนก้อนหินสูง พ่อแม่ควรรอดูว่าลูกจะตัดสินใจอย่างไร ใช้วิธีการแบบไหน หากดูแล้วมีความเสี่ยงเล็กน้อยอาจปล่อยได้ หรือถ้าดูแล้วอาจเกิดอันตรายจริงๆ ค่อยเข้าไปช่วยเหลืออย่างเหมาะสม
● เลือกใช้คำพูดเชิงบวก: หากจำเป็นต้องหยุดการเล่นของลูกเพราะดูแล้วอันตรายเกินไป ควรเลือกใช้คำพูดเชิงบวก หรือคำถามปลายที่ให้ลูกคิด เพื่อไม่ไปขัดขวางความคิดสร้างสรรค์และความเชื่อมั่นของลูก ตัวอย่างเช่น “ลูกปีนได้สูงมากเลย แล้วลูกคิดว่า ลูกจะลงมาให้ปลอดภัยได้อย่างไรบ้าง”
ตัวอย่างการเล่นเสี่ยงและวิธีประเมินสถานการณ์สำหรับพ่อแม่:
● เมื่อเห็นลูกปีนป่ายที่สูง เช่น ปีนต้นไม้หรือเครื่องเล่น ควรสังเกตว่าลูกมีทักษะและสามารถประเมินความเสี่ยงได้หรือไม่ ถ้าใช่ ให้สนับสนุนและพูดคุยเกี่ยวกับความปลอดภัยก่อนเล่น
● หากลูกใช้เครื่องมือมีคม เช่น เลื่อยหรือกรรไกร ควรสอนวิธีการใช้งานอย่างถูกต้องและปลอดภัย พร้อมสังเกตและช่วยเหลือเมื่อจำเป็น
● ถ้าลูกอยากวิ่งเร็วๆ หรือขี่จักรยานผาดโปน พ่อแม่สามารถพาลูกไปเล่นในพื้นที่กว้าง สวมหมวกนิรภัยและอุปกรณ์ป้องกันให้ดี และสอนการสังเกตเส้นทางเพื่อความปลอดภัย และเล่นได้อย่างมั่นใจ
แม้การปล่อยให้ลูกเล่นเสี่ยงจะทำให้พ่อแม่ต้องใจหวิวๆ และพร้อมจะวิ่งเข้าไปช่วยทุกเมื่อ แต่มาเปิดโอกาสให้ลูกได้ผจญภัยในโลกใบเล็กที่เต็มไปด้วยบทเรียนและทักษะใหม่ๆ เพื่อเตรียมพร้อมเผชิญกับความไม่แน่นอนที่มักเกิดขึ้นในโลกแห่งความเป็นจริง พร้อมเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่รับมือกับโลกภายนอกได้อย่างมั่นคง
ขอเชิญพ่อแม่ผู้ปกครองอ่าน **คู่มือเล่นอิสระ** ที่จะช่วยให้เข้าใจบทบาทสำคัญของพ่อแม่ในการสนับสนุนการเล่นที่ทั้งสนุก ปลอดภัย และได้ประโยชน์! ได้ที่......